Błędy w tłumaczeniu z języka rosyjskiego na polski

Niektórzy uważają, że aby dobrze przetłumaczyć tekst, wystarczy tylko poznać język obcy. Okazuje się jednak, że tłumaczenie jest procesem na tyle skomplikowanym, że czasem nie wystarczy ani znajomość języka, ani nawet słownik. Dobry tłumacz powinien przede wszystkim:

1. Dobrze znać język A i B. Często okazuje się, że za słabo znamy nasz język ojczysty.
2. Umieć czytać ze zrozumieniem oraz poprawnie tworzyć wypowiedzi.
3. Znać kulturę danych krajów.
4. Posiadać szeroką wiedzę ogólną.
5. Znać teorię przekładu.

Niestety, nawet spełnienie tych warunków nie gwarantuje nam, że nie popełnimy błędów podczas tłumaczenia. Pomyłki zdarzają się bardzo często, ich przyczyny mogą być różne. Poniżej przedstawiono kilka największych niebezpieczeństw, które mogą czyhać na tłumacza podczas tłumaczenia z języka rosyjskiego na polski. Nie podajemy tutaj żadnej klasyfikacji błędów, ponieważ różni autorzy w różnych podręcznikach proponują niekiedy dość odmienne podziały, a celem artykułu jest tylko zwrócenie uwagi i omówienie najważniejszych kwestii na konkretnych przykładach.

1. Tłumaczenie syntagmatyczne, czyli słowo po słowie.

Bolączka początkujących tłumaczy, jakim jest tłumaczenie syntagmatyczne. Polega ono na mechanicznym zastępowaniu struktur (najczęściej słów) języka A strukturami języka B bez szerszego spojrzenia na dany tekst. Trzeba tutaj zaznaczyć, że słowo nie zawsze jest jednostką przekładu, a właściwie rzadko może być jednostką przekładu! Pułapka ta jest szczególnie niebezpieczna przy tłumaczeniu tekstu na język z tej samej grupy (np. z rosyjskiego na polski), ponieważ tłumaczącemu wydaje się, że znaczenie każdego wyrazu z osobna jest zupełnie jasne (silnie działa tutaj zjawisko interferencji językowej). Błędem jest też używanie pierwszego lepszego ekwiwalentu, który podano w słowniku.

Przykład: принимать душ.

Samo słowo принимать oznacza najczęściej przyjmować, więc jeśli użyjemy takiego ekwiwalentu, to otrzymamy w języku polskim przyjmować prysznic. Jeśli jednak dobrze znamy język polski, to wiemy, że mówi się brać prysznic. I tak też powinno to zostać przetłumaczone. Należy tutaj podkreślić, że nie istnieje coś takiego jak jednoznaczna odpowiedniość słów w dwóch różnych językach. Posługując się słownikiem, należy zachować ostrożność i nie trzymać się kurczowo podanych w nim ekwiwalentów. Dotyczy to zwłaszcza przekładowych słowników rosyjsko-polskich i polsko-rosyjskich, których jest niewiele na polskim rynku i nie są mocno rozbudowane.

2. Fałszywi przyjaciele tłumacza (false friends, ложные друзья)

Są to słowa-pułapki, które brzmią lub wyglądają podobnie w języku A i B. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że doskonale znamy ich znaczenie, jednak okazuje się, że wyraz ten znaczy w języku B coś całkiem innego.

Przykład: склеп.

Cклеп to po polsku krypta, chociaż wygląda i brzmi właściwie identycznie jak nasz sklep. Niestety sklep to po rosyjsku магазин. Aby uniknąć tego typu niespodzianek, dobrze jest zapoznać się ze słownikami fałszywych przyjaciół tłumacza.

3. Kalki językowe

Kalka to przeniesienie struktury języka A na grunt języka B. Najczęstsze są kalki leksykalne, frazeologiczne, semantyczne i składniowe.

Przykład: достигнуть/достичь цели.

Doścignąć celu to frazeologiczna kalka z rosyjskiego wyrażenia достигнуть/достичь цели. Prawidłowe tłumaczenie to osiągnąć cel.

4. Błędy wynikające z nieznajomości realiów

Może to być np. mieszanie różnych warstw stylistycznych języka, błędne tłumaczenie formuł grzecznościowych itd2.

Przykład: Возьмите сдачу!

Возьмите сдачу! należy przetłumaczyć jako Proszę wziąć resztę!. Niestety, często w polskich tekstach można spotkać dosłowne tłumaczenie, czyli w tym wypadku Weźcie resztę!. W języku polskim zwracanie się do kogoś "per wy" kojarzy się z nielubianą, obowiązkową formułką grzecznościową w PRL.

5. Błędy wynikające z nieznajomości ortografii i interpunkcji obu języków

Ortografia i interpunkcja rosyjska i polska trochę się różnią, chociaż na pierwszy rzut oka może się wydawać, że są identyczne. Należy zapoznać się z zasadami pisowni i interpunkcji obu języków, a w razie wątpliwości zawsze szukać potwierdzenia w odpowiednich materiałach.

Przykład: Опольский университет.

Опольский университет – w języku rosyjskim rzeczownik pospolity w tym przykładzie zapisujemy małą literą. W języku polskim poprawna pisownia to Uniwersytet Opolski, czyli oba człony zapisujemy wielką literą.

To oczywiście nie wszystkie błędy, jakie mogą popełnić tłumacze. Zainteresowanych pogłębieniem swojej wiedzy odsyłamy do literatury z zakresu przekładoznawstwa.

1 K. Hejwowski, Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu, Warszawa, 2006, s. 126.
2 U. Dąmbska-Prokop, Mała encyklopedia przekładoznawstwa, Częstochowa, 2000, s. 57–58.

***
Nie masz jeszcze konta w naszym serwisie?
Załóż je za darmo i dodaj swoją ofertę tłumaczeń.