Wyszukiwanie zaawansowane
Załóż konto i dodaj ofertę
Zajmując się tłumaczeniami i przekładem z polskiego na francuski i odwrotnie uważam, że język albo się czuje, albo nie. Coś na podobieństwo muzyki i wyczucia rytmu. Chyba większość tłumaczy zgodzi się ze mną, że język to nie tylko słowa, ale także znajomość mentalności, kultury, tradycji a czasem również gastronomii. Chciałabym przedstawić w kilku przykładach tematycznych, jakie były dylematy i problemy podczas mojej pracy przy przekładzie literackim i audiowizualnym a z jakimi początkujący tłumacz może się zmierzyć.
« Trudne » słowa:
Pracując jako tłumacz, spotykamy się często ze słowami, które są krótko mówiąc nieprzetłumaczalne, bo stanowią część niepowtarzalnej kultury i tradycji. Polskim przykładem może być słowo "bigos", które powinno być zachowane w oryginale, bo we Francji nie ma odpowiednika tego dania. Możemy wtedy napisać "bigos" w cudzysłowie a w przypisie wyjaśniamy po francusku opisowo, że jest to np. « danie na bazie kapusty z mięsem » itd. To samo odnosi się do instytucji lub organizacji danego kraju np: Armia Krajowa (AK), GROM czy Biuro Ochrony Rządu (BOR) kiedy możemy posłużyć się przypisem. Nie jesteśmy w stanie przetłumaczyć także niektórych nazw geograficznych, które nie mają swojego odpowiednika we francuskim, takich jak na przykład Sopot, Gdańsk, Zakopane, Bieszczady, Wieliczka, Rysy w przeciwieństwie do Varsovie (Warszawa); Cracovie (Kraków); La Mer Baltique (Morze Bałtyckie), Vistule (Wisła).
Ciekawym przypadkiem we francuskim jest skrót AIDS funkcjonujący na całym świecie a mimo tego tłumaczymy go jako SIDA czy HIV funkcjonujący po francusku jako VIH. Tak samo w przypadku DNA, które we francuskim trzeba przełożyć na ADN.
Użycie podmiotu
W języku francuskim nie powiemy, jak po polsku: Przyszedł, Powiedział, Zrobił, Namalował, ale musimy powiedzieć: On przyszedł, on powiedział, on zrobił, on namalował. W dłuższych tekstach tłumaczonych rezultat jest taki, że czytamy "on" w każdym zdaniu, dlatego trzeba bardzo często wymyślać inne określenia, żeby po prostu się nie powtarzać. Możemy wtedy nazwać daną osobę (bohatera) jej imieniem, nazwiskiem albo użyć nazwy zawodu, jaki wykonuje, aby uniknąć powtórek, bo bez grupy podmiotowej zdanie jest niepoprawne.
Zdrobnienia, imiona
Chcę także wspomnieć o polskich zdrobnieniach, które w języku francuskim nie występują. Sposobem na to jest pozostawianie w obu przypadkach imion oryginalnych i tego trzymamy się od początku do końca. Możemy opcjonalnie przy polskich imionach lub nazwiskach tłumaczonych na francuski "usunąć" polskie litery np.
- Stanisław – Stanislaw
- Leszczyński – Leszczynski
- Czesław Miłosz – Czeslaw Milosz
- Lech Wałęsa – Lech Walesa
Dla Francuza takie słowo staje się bardziej przystępne niż to z polskimi literami, którego nawet nie spróbuje przeczytać a co dopiero zapamiętać.
Mimo wszystko uważam, że imiona i nazwiska stanowią naszą identyfikację, której nie powinno się naruszać. W tym przypadku "szczęście" ma ten, którego imię i nazwisko nie zawiera typowo polskich liter.
Czas przeszły
We francuskim występuje kilka form czasu przeszłego, których użycie zależy od opisu wykonywanej akcji głównej w stosunku do innych "wydarzeń". Najlepszą metodą na wybranie odpowiedniego czasu jest przeczytanie całości danego tekstu i zastanowienie się kto jest jego odbiorcą, w jakim tonie i stylu jest napisany, w jakiej epoce dzieje się jego akcja. Jeśli nie jesteśmy jeszcze dość zaawansowani i pewni możemy użyć czasu teraźniejszego i wtedy na pewno unikniemy wielu błędów.
- Z nim? ! krzyknął.
- Avec lui? ! crie-t-il. (krzyczy) Zamiast – Avec lui ?! cria-t-il. (passé simple)
Przymiotniki
W języku francuskim zdarzają się przymiotniki, które w tłumaczeniu musiałyby zawierać 3 lub 4 przymiotniki polskie, żeby oddać ich prawidłowe znaczenie. Stajemy przed dylematem, gdyż trzeba wybrać to najtrafniejsze słowo w zależności od kontekstu, które czasem mimo wszystko nie oddaje całego sensu. Przykład:
- Charmant – miły, uroczy, czarujący, szarmancki,
- Magnifique – cudowny, wspaniały, wyśmienity, wystawny, hojny.
Z przymiotnikami może wiązać się jeszcze jeden problem, ponieważ w języku francuskim w zależności czy przymiotnik występuje przed, czy po rzeczowniku zmienia znaczenie:
Np.
- C’est un homme grand. – To jest wysoki człowiek.
- C’est un grand homme. – To jest sławny (wielki) człowiek.
- C’est une femme pauvre. – To jest biedna kobieta. (bez pieniędzy)
- C’est une pauvre femme. – To jest biedna kobieta (nieszczęśliwa)
Czasowniki
Jeśli chodzi o czasowniki, czasem możemy popełniać błędy, robiąc kalki z polskiego.
- On zadzwonił do niego. – Il l’a appelé. (nigdy: Il a appelé à lui)
- Jestem z siebie dumny – Je suis fière de moi. (nigdy: Je suis fière de soi)
- Nie mogę sobie przypomnieć – Je ne peux pas me souvenir.
- Uważaj na siebie. – Fais attention à toi. (nigdy: Fais attention à soi)
- Iść na zakupy – Faire les courses. (robić zakupy)
- Kochać się – faire l’amour (robić miłość)
Czasownik pożyczyć zasługuje na szczególną uwagę. We francuskim ten czasownik występuje w dwóch formach w zależności od kontekstu.
- Je lui prête un livre. – Pożyczam mu książkę.
- J’emprunte un livre à la biblioteque. – Pożyczam książkę z biblioteki.
W obu przypadkach czasowniki znaczą « pożyczać » ale po francusku zależy czy ja pożyczam komuś (użyjemy prêter) czy ja pożyczam od kogoś (emprunter).
Rodzajniki i liczba mnoga
Kolejnym problemem mogą być rodzajniki stawiane przed rzeczownikami przysparzające nam zmartwień wtedy gdy żeński i męski niekoniecznie pokrywa się we francuskim.
- Samochód (męski) – une auto (ta samochód)
- Szklanka (żeński) – un verre (ten szklanka)
- Widelec (męski) – une fourchette (ta widelec)
- Dom (męski) – une maison (ta dom)
- Krzesło (męski) – une chaise (ta krzesło)
Istnieją rzeczowniki, które w polskim występują w liczbie mnogiej a we francuskim w liczbie pojedynczej.
- Drzwi – la porte
- Spodnie – le pantalon
- Nożyczki – le ciseau
Idiomy i powiedzenia
Myślę, że najtrudniej jest tłumaczyć idiomy, które każdy język posiada. Nawet wspaniały i użyteczny "Google" tego nie potrafi. Wtedy najlepiej zaopatrzyć się w odpowiednie słowniki i pomoce naukowe. Oto kilka przykładów poprawnie przetłumaczonych idiomów:
- Kłamie jak najęty. – Il ment comme il respire.
- Głupi jak but. – Bête comme chou.
- Kochajmy się jak bracia, liczmy się jak Żydzi. – Les bons comptes font les bons amis.
- To nic nowego już to znamy. – On connaît la chanson.
- Nie mieć taktu, być prostakiem. – Ne pas faire dans la dentelle.
- Idzie jak po maśle. – Aller comme sur des roulettes.
Kończąc, chciałabym jednocześnie zwrócić się do teraźniejszych i przyszłych tłumaczy, aby nie zniechęcali się powyższymi przykładami (nie jedynymi zresztą) i kontynuowali swoją pracę, bo uważam, że tłumacz to naprawdę wspaniały i potrzebny zawód, ponieważ to dzięki nam inni ludzi mogą celebrować każdą z jedenastu muz.
***
Nie masz jeszcze konta w naszym serwisie?
Załóż je za darmo i dodaj swoją ofertę tłumaczeń.
