Polski język, trudny język – także dla tłumaczy?

Nie ma na świecie osoby, która byłaby nieomylna. Również tłumaczom zdarzają się błędy, nawet te językowe. Na własnej skórze przekonałam się ostatnio, że nie mogę spocząć na laurach w przekonaniu, że polszczyznę mam już w małym palcu. Stąd wziął się pomysł na ten artykuł, w którym zestawiamy trzy trudne zagadnienia związane z gramatyką języka polskiego. Przyjrzymy się problemom ze związkiem rządu i zgody oraz z odmianą imion i nazwisk obcych.

Do napisania tego tekstu zainspirował mnie komentarz, który zamieściła pod moim ostatnim artykułem jedna z tłumaczek. Zwróciła mi uwagę na błąd gramatyczny, który popełniłam – chodziło o narzędnikową formę rzeczownika „pasjonat” („pasjonatem”, a nie „pasjonatą”). Oczywiście jak tylko przeczytałam ten komentarz, cała poczerwieniałam ze wstydu. Ja, tłumaczka, która pisze o tym, jak ważna jest dla osób zajmujących się przekładem poprawność językowa, popełniłam taką gafę! Wstyd! Czym prędzej przeprosiłam za błąd, podziękowałam za uwagę i wprowadziłam poprawkę.

Czy Wam też, mimo czujności i troski o używanie poprawnej polszczyzny, zdarzają się od czasu do czasu takie wpadki? Przypuszczam, że większości z Was tak, choćby w wyniku pośpiechu, nieuwagi czy po prostu przyzwyczajenia do błędnej formy. Czasami pewne zwroty tak bardzo utrwalają się w naszej pamięci, że zupełnie przestajemy zastanawiać się nad tym, czy aby na pewno są poprawne.

Związek rządu

Trudnych zagadnień w gramatyce języka polskiego nie brakuje. Problemów może nastręczać między innymi składnia, a konkretnie związek rządu, czyli tzw. rekcja. Nierzadko nawet tłumaczom zdarzają się błędy związane z łaczliwością czasowników czy rzeczowników. Czy po danym czasowniku występuje rzeczownik w bierniku czy dopełniaczu? Czy ten rzecznownik łaczy się z przyimkiem czy nie? Poniżej zamieszczam listę zdań, które zawierają błędy odnośnie do związku rządu. Spróbujcie je wytropić, poprawne wersje znajdziecie na końcu tekstu.

1. Trzeba przywrócić własciwą rangę prawu, trzeba przestrzegać jego nakazy i zakazy.
2. Można to zilustrować na bardzo prostym przykładzie.
3. Dawno skończyły się już czasy, kiedy mechanik kojarzył się jako człowiek z młotkiem w ręku.
4. Pytam o najczęściej spotykane schorzenia i sposoby ich zapobiegania.
5. W tym roku rozważamy o rodzinie i jej roli.
6. Codziennie ryzykuję swoim życiem i zdrowiem.
7. Sportowcy nie mogli doczekać się na swój start.
8. Jego autorytet nie był widocznie tak wielki, skoro wybrano go prezesem dopiero po trzecim głosowaniu.
9. Poeta wytyka u Chłopickiego brak wiary w zwycięstwo.
10. Mam kilka uwag odnośnie twojego tekstu.
11. Ona wydaje się być prawdziwą patriotką.
12. Spróbuję zatelefonować na ten numer.
13. Adwokat bronił przestępcy.
14. Powiedział to w nawiązaniu do swojego ostatniego wykładu.
15. Chłopcy zamienieli się rowerami.

Związek zgody

Pozostańmy jeszcze przez chwilę przy temacie składni. Tym razem chodzi o błędy związane ze związkiem zgody, który polega na tym, że składniki podrzędne są dostosowane do nadrzędnych pod względem wszystkich możliwych cech gramatycznych. Czy potraficie znaleźć wszystkie błędy? Wyjaśnienia znajdziecie również na końcu tekstu.

1. Dziś wujostwo przyszło do nas na kawę.
2. PAP podało, że w wypadku zginęły dwie osoby.
3. Ojciec ze swoim synem budowali dom.
4. Pani z pieskiem szli ulicą.
5. Stpendium dostaną Ania lub Piotr.
6. Basia i mały szczeniak szybko się zaprzyjaźniły.
7. Matka i niemowlę opuściły szpital.
8. „Przedwiośnie”, słynna powieść Stefana Żeromskiego, została wydana w roku 1924.
9. Nasz profesor, Anna Czajkowska, jest specjalistą w zakresie literatury polskiej XX w.
10. Małżeństwo Nowaków wybrali się w tym roku na urlop do Hiszpanii.

Odmiana imion i nazwisk obcych

Kolejnym zagadnieniem, które nieraz okazuje się problematyczne również dla tłumaczy, jest odmiana imion i nazwisk obcych. Odmieniać czy nie odmieniać? Użyć apostrofu czy nie? Poniżej znajdziecie listę zdań zawierających błędy w odmianie imion i nazwisk obcych. Zabawcie się w korektorów, swoje odpowiedzi możecie zweryfikować na końcu artykułu.

1. Na wystawie pokazano rękopisy wielu wybitnych pisarzy, m.in. Paula Remarquea.
2. Podczas wczorajszej wycieczki wiedziliśmy dom Ernesta Hemingway’a.
3. Książka jest opowieścią o amerykańskim aktorze John’e Dracley.
4. W muzum znajduje się wiele obrazów Salvadora Daliego.
5. Jakie znasz obrazy Wassilyego Kandynskyego?
6. Ostatnio dużo czytałam o Joyce’ie.
7. O Rabelaisie i Goethe napisano już wszystko.
8. Mama czytała nam bajki Charlesa Perrault.
9. Na mocy decyzji Bennyego Lesney’a w centrum miasta ma powstać pomnik La Fayetta.
10. Nie rozumieją sztuki Pablo Picasso.

Zachęcamy do komentowania tego artykułu i dzielenia się własnymi przykładami często spotykanych błędów związnych ze składnią lub odmianą imion i nazwisk obcych.

---

ODPOWIEDZI

1. przestrzegać nakazów i zakazów (przestrzegać + D)
2. zilustrować bardzo prostym przykładem (zilustrować + N)
3. kojarzył się z człowiekiem (kojarzyć się z)
4. sposoby im zapobiegania (zapobieganie + C)
5. rozważamy rodzinę i jej rolę (rozważać + B)
6. ryzykuję swoje życie i zdrowie (ryzykować + B)
7. doczekać się swojego startu (doczekać się + D)
8. wybrano go na prezesa (wybrać kogoś na)
9. wytyka Chłopickiemu (wytykać + C)
10. odnośnie do twojego tekstu (odnośnie do)
11. ona wydaje się prawdziwą poetką (wydawać się + N)
12. zatelefonować pod ten numer (telefonować pod numer)
13. bronił przestępcę (bronić + B, w znaczeniu ujmować się za, występować w czyjejś obronie)
14. powiedział to, nawiązując...
15. zamienili się na rowery (zamieniać się na)

 

1. wujostwo przyszli - Rzeczowniki zbiorowe w l. poj. wymagają orzeczenia i przydawki również w l. poj.  Wyjątek stanowią nazwy par małżeńskich, np. sędziostwo i wujostwo (ale nie małżeństwo).
2. PAP podała/podał - Polska Agencja Prasowa podała./Skrótowiec kończący się na spółgłoskę jest rodzaju męskiego, natomiast skrótowiec zakończony na „-u”, „-e” lub „-o” jest rodzaju nijakiego.
3. ojciec ze swoim synem budował - Dwa rzeczowniki połączone przyimkiem „z” łączą się z orzeczeniem w l. poj. lub l. mn. zależnie od interpretacji. Wyjątek stanowi jednak zaimek „swój” – dopuszczalna jest jedynie l. poj.
4. pani z pieskiem szła - Dwa rzeczowniki połączone przyimkiem „z” łączą się z orzeczeniem w l. poj. lub l. mn. zależnie od interpretacji. Liczba pojedyncza jest jednak konieczna, kiedy desygnat jednego rzeczownika jest osobą, a desygnat drugiego – zwierzęciem.
5. stypendium dostanie Ania lub Piotr - W przypadku spójników „albo”, „lub”, „czy”, „ani...ani” orzeczenie może występować w liczbie pojedynczej lub mnogiej. Jeśli orzeczenie stoi jednak przed spójnikiem, powinno być w l. poj.
6. Basia i mały szczeniak szybko się zaprzyjaźnili - Orzeczenie ma rodzaj męskoosobowy, kiedy jeden ze składników podmiotu odnosi się do osoby płci męskiej lub zwierzęcia rodzaju męskiego w przypadku podmiotu mieszanego rodzajowo.
7. matka i niemowlę opuścili - Orzeczenie ma rodzaj męskoosobowy, kiedy składniki odnoszące się do osób są różnorodzajowe.
8. „Przedwiośnie”, słynna powieść Stefana Żeromskiego, zostało - Wtrącenia dodane do podmiotu nie mają wpływu na formę orzeczenia.
9. nasz profesor, Anna Czajkowska, jest specjalistką - Wtrącenia dodane do podmiotu nie mają wpływu na formę orzeczenia, chyba że wskazują płeć podmiotu.
10. małżeństwo Nowaków wybrało się (patrz: punkt 1) 
11. Paula Remarque’a - Należy użyć apostrofu, kiedy nazwisko kończy się na nieme „-e”. UWAGA: jeśli w określonym przypadku – np. narzędniku lub miejscowniku – brzmienie głoski kończącej temat nazwiska jest w języku polskim inne niż w języku obcym, np. poprzez konieczne zmiękczenie, należy zapisać nazwisko zgodnie z pisownią polską, np. z Remarkiem.
12. Ernesta Hemingwaya  Nie należy używać apostrofu, kiedy nazwisko kończy się na literę „-y” poprzedzoną samogłoską.
13. Johnie Dracleyu (patrz: punkt 1 i 2) 
14. Salvadora Dalego (utrata zmiękczenia w dopełniaczu po głosce „l”)
15. Wassily’ego Kandynsky’ego - Nazwiska zakończone w wymowie na „-y” lub „-i” po spółgłosce w dopełniaczu, celowniku i bierniku należy zapisywać z apostrofem, np. Kadynsky’ego, ale: z Kadynskym.
16. Joysie (patrz: punkt 1)
17. Rabelaisem, Goethem - Nazwiska kończące się w wymowie na „-e” należy zapisywać bez apostrofu.
18. Charles’a Perraulta - Francuzkie imię Charles zakończone jest niemym „-e”, dlatego należy użyć apostrofu. Nazwiska zakończone spółgłoską niewymawianą (pewna grupa nazwisk francuskim) zapisywane są bez apostrofu.
19. Benny’ego Lesneya, La Fayette’a (patrz: punkt 1, 2, 5)
20. Pabla Picassa

***
Nie masz jeszcze konta w naszym serwisie?
Załóż je za darmo i dodaj swoją ofertę tłumaczeń.